Vaginale infecties: het microbioom als therapeutisch aangrijpingspunt

Als therapeut kijken we doorgaans verder dan de klacht. We zoeken wat er uit balans is geraakt en hoe we het natuurlijke evenwicht bij de cliënt kunnen herstellen. In dit blogartikel gaan we dieper in op drie veelvoorkomende vaginale aandoeningen, blaasontstekingen, schimmelinfecties en bacteriële vaginose, en welke fysiologische processen daarbij verstoord raken. Dat geeft aanknopingspunten voor therapeutische interventies. Vanzelfsprekend mag een brede blik op leefstijl als basis voor duurzame ondersteuning niet ontbreken.

Terugkerende blaasontstekingen en het vaginale ecosysteem

Een blaasontsteking (cystitis) ontstaat wanneer bacteriën, meestal Escherichia coli, vanuit de darm of de vaginale omgeving opstijgen via de urinebuis en zich hechten aan de blaaswand. Terugkerende urineweginfecties zijn vaak het gevolg van een verminderde lokale afweer, waarbij het vaginale microbioom niet langer de beschermende barrière vormt die het normaal gesproken is. In de meeste gevallen is er sprake van een afgenomen aanwezigheid van lactobacillen, een verhoogde pH-waarde of een kwetsbare mucosale integriteit. Als therapeut richt je je bij deze vrouwen op het herstel van die lokale balans: het versterken van het vaginale microbioom, het ondersteunen van de slijmvliezen, en het verbeteren van de eerstelijnsafweer. Ook de darmgezondheid en hormonale regulatie kunnen hierbij een rol spelen.

Vaginale schimmelinfecties: overgroei van candida

Een andere veelvoorkomende klacht is de vaginale schimmelinfectie, meestal veroorzaakt door Candida albicans. Deze gist is normaal gesproken in kleine aantallen aanwezig, maar kan onder bepaalde omstandigheden, zoals na antibiotica, hormonale veranderingen of stress, overgroeien. De natuurlijke balans tussen gastheer en micro-organismen raakt dan verstoord. De symptomen zijn vaak duidelijk: jeuk, roodheid, witte brokkelige afscheiding en een brandend gevoel. Vanuit therapeutisch oogpunt draait het hier om het herstellen van de competitieve microbiële balans, het ondersteunen van de lokale afweer en het terugbrengen van een gezond, zuur milieu dat de groei van gisten ontmoedigt. Ook het verminderen van omgevingsfactoren die een warm, vochtig en suikerrijk milieu in stand houden, speelt een belangrijke rol.

Bacteriële vaginose: een microbieel verschuivingsproces

Bacteriële vaginose is een typische vorm van vaginale dysbiose waarbij lactobacillen worden verdrongen door anaerobe bacteriën zoals Gardnerella vaginalis en Atopobium vaginae. Het leidt vaak tot een dunne, grijsachtige afscheiding met een onaangename geur, maar kan ook zonder symptomen verlopen. Op microbieel niveau ontstaat er een aanzienlijke verschuiving: de vaginale pH stijgt, er vormt zich een beschermende biofilm voor de pathogenen, en de immuunreactie verandert. In de begeleiding van vrouwen met bacteriële vaginose richt je je op het herstellen van de zuurgraad, het afbreken van biofilm, en het opnieuw opbouwen van een lactobacillen-dominant milieu dat bescherming biedt tegen herinfectie.

Andere veelvoorkomende vaginale klachten

Naast de hierboven besproken infecties zijn er nog andere vaginale klachten die regelmatig voorkomen in de praktijk en therapeutische aandacht vragen. Denk bijvoorbeeld aan vaginale droogte, vaak gezien in de overgang, na de bevalling of bij gebruik van hormonale anticonceptie. De slijmvliezen raken kwetsbaarder en droger, met jeuk, irritatie en pijn bij seks als gevolg. Vulvodynie is een andere aandoening, gekenmerkt door chronische vulvapijn zonder duidelijke infectieuze oorzaak, waarbij zenuwgevoeligheid en lokale inflammatie een rol kunnen spelen. Ook herpes genitalis komt voor: een virale aandoening met terugkerende blaasjes, waarvoor het immuunsysteem versterking nodig heeft. Trichomonas vaginalis is een minder voorkomende, maar seksueel overdraagbare parasitaire infectie die het vaginale milieu verstoort. En bij atrofische vaginitis, vaak postmenopauzaal, is het slijmvlies uitgedund en vatbaarder voor irritatie of infectie. In al deze gevallen blijft het vaginale ecosysteem een centraal aangrijpingspunt voor herstel.

Leefstijl als fundament voor vaginale gezondheid

Hoewel lokale interventies belangrijk zijn bij de behandeling van deze aandoeningen, ligt er vaak een diepere oorzaak in leefstijl- en omgevingsfactoren. Chronische stress, slaaptekort, voeding met veel toegevoegde suikers, overmatige hygiëne, het dragen van synthetisch ondergoed of hormonale schommelingen kunnen allemaal bijdragen aan een kwetsbaar vaginale ecosysteem. Als therapeut is het daarom essentieel om leefstijl mee te nemen in de begeleiding: niet alleen om klachten te behandelen, maar om het lichaam veerkrachtiger te maken en recidieven te voorkomen. Een sterke vaginale flora begint immers bij een gezonde basis van binnenuit.